Nasz patron Stanisław Wyspiański
Biografia Żył w latach 1869 - 1907. Dramaturg, malarz, reformator teatru. Jest autorem polichchromii i witraży w koścoiołach krakowskich, m.in. w kościele franciszkanów. Przygotowywał scenografie do własnych dramatów, opracowania graficznie i typograficznie swoje utwory.
Projektował wnętrza, meble i tkaniny.
Uprawiał ilustrację książkową i malarstwo portretowe (słynne wizerunki dzieci, kobiet i autoportrety w technice pastelowej). W dramatach podejmował tematy dotyczące dawniejszej i nowszej historii narodowej.
KALENDARIUM
1869 - 15 stycznia w Krakowie przy ulicy Krupniczej 14(obecnie 26), urodził się Stanisław Wyspiański, pierwsze dziecko Franciszka i Marii z Rogowskich.
- 7 lutego - chrzest Stanisława Wyspiańskiego.
1871 - Urodził się Tadeusz Wyspiański, młodszy brat Stanisława.
1873 - Wyspiańscy przenoszą się z ul. Krupniczej do tzw. Domu Długosza przy ul. Kanoniczej 13.
Franciszek Wyspiański urządza tutaj swoją pracownię rzeźbiarską.
1875 - Umiera Tadeusz Wyspiański, młodszy brat Stanisława.
- Stanisław Wyspiański rozpoczyna naukę w Szkole Ćwiczeń przy Seminarium Nauczycielskim Męskim, mieszczącej się w pałacu Larischa. Kolegami Wyspiańskiego w klasie I są Józef Mehoffer i Henryk Opieński, przyszły kompozytor.
1876 - 18 sierpnia umiera matka Stanisława Wyspiańskiego.
- Dalsza nauka w Szkole Ćwiczeń.
1877 - W III klasie do grona kolegów i zarazem bliskich przyjaciół przyłącza się Stanisław Estreicher.
1878 - Dalsza nauka w Szkole Ćwiczeń, IV klasa.
1879 - W marcu Stanisław Wyspiański kończy naukę w Szkole Ćwiczeń,
- we wrześniu rozpoczyna naukę w Gimnazjum Św. Anny w Krakowie, najstarszym gimnazjum polskim zwanym dawniej Collegium Nowodworskiego.
1880 - Jesienią Stanisław Wyspiański przeprowadza się do domu wujostwa Stankiewiczów przy ul. Kopernika 1, przechodząc pod ich opiekę.
1881 - Dalsza nauka w Gimnazjum Św. Anny – druga i trzecia klasa.
1882 - Dalsza nauka w Gimnazjum Św. Anny – trzecia i czwarta klasa.
- Założenie wraz z kolegami szkolnego kółka dramatycznego.
1883 - Dalsza nauka w Gimnazjum Św. Anny – czwarta i piąta klasa.
- Rysunkowy portret tercjana Jana Gwoździa, świetnie oddający podobieństwo modela, zwraca uwagę na plastyczne zdolności Wyspiańskiego.
- Stanisław wraz z wujostwem przeprowadza się na ul. Zacisze 2.
1884 - Dalsza nauka w Gimnazjum Św. Anny – piąta i szósta klasa.
- Początki znajomości i przyjaźni z Lucjanem Rydlem.
- Stanisław Wyspiański wpisuje się jako słuchacz nadzwyczajny do Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie, na Oddziale Rysunku.
1885 - Dalsza nauka w Gimnazjum Św. Anny - siódma klasa.
1886 - Dalsza nauka w Gimnazjum Św. Anny.
- Pierwsza próba dramatyczna Batory pod Pskowem
1887 - Złożenie egzaminów maturalnych.
- Podróż artystyczna po Galicji Wschodniej - Lwów, Drohobycz, Rohatyn, Stanisławów, Bohorodczany, Halicz. Podróż przyniosła dużą liczbę rysunków, który zdobyły uznanie Jana Matejki.
- W październiku Wyspiański rozpoczyna studia w Szkole Sztuk Pięknych - Oddział Rysunku - oraz równocześnie na Uniwersytecie Jagiellońskim - Wydział Filozoficzny - słuchając wykładów z historii sztuki, historii Wielkiej Rewolucji Francuskiej, historii Polski, Rzymu i Niemiec oraz wykładów o Dantem;
- uczestniczy też w pracach uniwersyteckiego Kółka Estetyków.
1888 - Studia nad twórczością wielkich mistrzów Renesansu: Rafaela, Michała Anioła i Albrechta Durera.
- W Kółku Estetyków wygłasza odczyt o wpływie sztuki włoskiej na sztukę Renesansu w Polsce.
- Przeniesienie Stanisława do III Oddziału Szkoły Sztuk Pięknych stanowiące wyróżnienie za postępy w nauce i pracy.
- Szkolna nagroda za rysunek Koncert Jankiela (czerwiec).
- Wizyta w Korabnikach u państwa Brudzewskich. Młodzieńczy flirt z Adelą Brudzewską.
- Szkic literacki Liga żółtych kwiatów.
- Podczas wakacji przebywa wraz z Komisją Historii Sztuki UJ, jako rysownik Komisji, na dwutygodniowym objeździe po ziemi kieleckiej.
- Liczne rysunki dokumentalne.
- Opis wnętrza kościoła Św. Krzyża w Krakowie.
1889 - W kwietniu prezydent miasta Krakowa przyznaje Stanisławowi Wyspiańskiemu stypendium Zubowskiego w wysokości 150 zł reńskich na rok.
- Wakacyjna wycieczka inwentaryzacyjna pod przewodnictwem profesora Władysława Łuszczkiewicz (Nowy Sącz, Stary Sącz, Biecz, Jeżów, Bobowa), kontynuowana później wraz z Józefem Mehofferem (Krużlowa, Mogilna, Korzenna, Grybów, Ptaszkowa) oraz samotnie (Kamionka Wielka, Tarnów).
Plonem wycieczki były liczne rysunki zabytków sztuki o wartości dokumentarnej., na przykład artysta odrysował drewniane domy z podcieniami w Bobowej na dwa miesiące przed ich spłonięciem w wyniku pożaru miasteczka.
- Od 15 września do końca roku Stanisław Wyspiański pracuje wraz z Janem Matejką przy wykonaniu nowej polichromii Kościoła Mariackiego w Krakowie. Kierownikiem robót jest Tadeusz Stryjeński.
- Liczne rysunki ukazujące m. in. pracę przy wykonywaniu polichromii oraz detale architektoniczne i rzeźbiarskie kościoła, m. in. odrysy figur i ornamentów z ołtarza Wita Stwosza.
Bliższe zetknięcie się ze sztuką gotycką ma znaczny wpływ na ukształtowanie się języka plastycznego Wyspiańskiego, uczy go precyzji linii i muzyczności kształtu, które decydować będą w przyszłości o jego charakterystycznym stylu.
- Przeniesienie Wyspiańskiego na czwarty rok w Szkole Sztuk Pięknych i przyznanie mu stypendium Wydziału Krajowego na studia za granicą.
- Występy w teatrze amatorskim w przedstawieniu Paillerona Nieśmiały, w którym odtwarza główną rolę.
1890 - Dalsze prace przy wykonywaniu polichromii w Kościele Mariackim, do 22 lutego.
- 1 marca wyjeżdża Wyspiański w pierwszą podróż zagraniczną. Wiedzie ona przez Wiedeń, Wenecję, Padwę, Weronę, Mantuę, Mediolan, Bazyleę, Como, Lucernę do Paryża gdzie zostaje 6 tygodni.
W Paryżu ogląda przedstawienia teatralne, m.in. spektakl Barbiera „Joanna d'Arc".
Z Paryża wycieczki do Chartres, Rouen, Reims, Amiens, gdzie zwiedza katedry gotyckie, uzupełniając studia nad sztuką gotycką podjęte wcześniej w Krakowie w Kościele Mariackim.
- W drodze powrotnej przez Niemcy, Wielkopolskę i Śląsk - zwiedza niemieckie katedry romańskie;
- Dwa wczesne autoportrety rysunkowe (jeden powstał w Pradze).
1891 - Praca nad projektami witraży dla Kościoła Mariackiego w Krakowie.
- 11 maja Stanisław Wyspiański wyjeżdża ponownie do Paryża udając się tam przez: Wiedeń, Salzburg, Innsbruck, Rapperswil, Zurich, Berno, Neuchatel, Dijon, Troyes.
Do Paryża przyjeżdża 23 maja. Tu żywo interesuje się teatrem. Ogląda m. in. sztuki Moliera, Corneille'a, Racine'a, Musseta, Beaumarchais, Hugo, Lessage'a i Scribe'a.
- 8 do 19 czerwca zdaje egzamin z rysunku (wraz z Józefem Mehofferem) do Ecole des Beaux - Arts, zakończony niepomyślnym wynikiem.
- W lipcu Wyspiański i Mehoffer rozpoczynają studia w zakresie malarstwa olejnego w prywatnej pracowni tzn. Akademii Colarossi.
- Prace Wyspiańskiego i Mehoffera nad projektami konkursowymi dekoracji ściennych dla gmachu Rudolfinum w Pradze. Obydwaj artyści nie uzyskali w tym konkursie żadnej nagrody.
- Dalsze zainteresowanie dla teatru (odwiedza modernistyczny Theatre d'Art) i dramatu - lektura Ibsena.
1892 - Zmiana paryskiego mieszkania z rue de l'Echaude na bulwar Montparnasse.
- Próby literackie - trylogia dramatyczna Podzamcze - Wawel, Fantazja, Idea. Teksty te nie dochowały się.
- Stanisław Wyspiański otrzymuje stypendium im. Matejki na kształcenie się w malarstwie za granicą, w wysokości 500zł reńskich.
- Praca nad librettem operowym Fantaści dla kompozytora Henryka Opieńskiego.
- Praca nad projektem konkursowym kurtyny dla teatru krakowskiego. Rozstrzygnięcie konkursu (kwiecień) jest nie pomyślne dla artysty.
- 1 -18 sierpnia zwiedzanie katedr francuskich -Rouen i Amiens.
- Od 22 października do 8 listopada pobyt we Lwowie w związku z zakończeniem prac nad projektem witraża Śluby Jana Kazimierza dla tamtejszej katedry.
1893 - 10 lutego ponowny przyjazd do Paryża. Ogląda w paryskich teatrach sztuki Moliera i Marivaux.
- Dramat - libretto operowe Daniel (lipiec).
- Pierwsza wersja Warszawianki (sierpień).
- Scena dramatyczna Królowa Korony Polskiej (listopad).
- Wyjazd do Lwowa z kartonami witrażowymi dla katedry i ich pokaz w sali Politechniki Lwowskiej.
Obrazy: Dziewczynka gasząca świecę,
Chłopiec z kwiatem.
Rysunek Annah (modelka Gauguina).
1894 - 17 marca czwarty już wyjazd do Paryża przez Wiedeń, Linz , Simbach , Monachium, Bazyleę. Zamieszkuje w pracowni Paula Gauguina przy Avenue de Maine.
- Lektura dramatów Hauptmanna i Maeterlincka.
- Praca nad dramatem Meleager.
- Przed 1 listopada powrót do Krakowa.
Obrazy:
Planty o świcie,
Planty w nocy,
Weranda.
Polonia - projekt witraża dla katedry we Lwowie.
Portret Lucjana Rydla,
Śmierć matki.
1896 - Początek prac w kościele Franciszkanów.
- Dalsze prace nad witrażami dominikańskimi.
- Ćwiczenia rzeźbiarskie.
- Szkice dekoracji kościoła w Bieczu.
- W maju i w czerwcu częste wycieczki po okolicach Krakowa - Bielany, Panieńskie Skały, Krzemionki, Przegorzały, Zabierzów, Kalwaria - liczne studia i rysunki kwiatów i roślin - tzw. Zielnik.
- Początek pracy nad dramatem Legenda.
- Rysunki do Iliady Homera.
- Od 29 czerwca do 13 lipca ćwiczenia wojskowe odbywane w charakterze rezerwisty zapasowego.
- Wyspiański otrzymuje zamówienie na szkic polichromii kościoła św. Krzyża w Krakowie; okazuje się nieaktualne w związku z odkryciem - podczas prac restauratorskich -oryginalnej polichromii z XVI w.
- Prace w tym kościele. Kopie oryginalnej polichromii.
1897 - Dalsze prace w kościele Św. Krzyża. Zatarg z Tadeuszem Stryjeńskim na tle tych prac.
- Praca nad witrażami do kościoła Franciszkanów w Krakowie.
- Wyspiański jest współzałożycielem Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa.
- Ukończenie Legendy I .
- Ukończenie dramatu Meleager.
- Praca nad dramatem Protesilas i Laodamia.
- Wyspiański pokazuje na wystawie Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Sukiennicach 35 swoich pasteli. Pozytywna recenzja w "Nowej Reformie".
- Dalsze studia roślin.
- We wrześniu początek współpracy z tygodnikiem Życie.
- 1 października na wystawie Towarzystwa Sztuka we Lwowie Wyspiański wystawia m. in. kartony witrażowe do kościoła Franciszkanów w Krakowie oraz ilustracje do Iliady.
Obrazy:
Skarby sezamu,
Głowa Żyda,
Portret Zenona Parviego,
Żywioły - projekt dekoracji kościoła Franciszkanów w Krakowie.
1898 - W pierwszych dniach lutego krótki pobyt w Warszawie z okazji wystawy konkursowej Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, na której pokazywał swoje projekty witraży. Zwiedzanie m. in. Łazienek, i Starego Miasta.
- W kwietniu w Drukarni Uniwersytetu Jagiellońskiego ukazuje się nakładem autora Legenda I stanowiąca debiut literacki Wyspiańskiego. Na karcie tytułowej umieszczone są daty: Paryż 1892 - Kraków 1897.
- Wyspiański wraz ze Stanisławem Przybyszewskim obejmuje redakcję Życia jako kierownik artystyczny tego pisma.
- W lipcu Wyspiański przeprowadza się do tzn. kamienicy Czyncielów przy placu Mariackim 9.
- W Życiu - numery 45 z 26 listopada i 46 z 3 grudnia - ukazuje się drukiem Warszawianka.
- 26 listopada premiera Warszawianki w teatrze krakowskim za dyrekcji Tadeusza Pawlikowskiego. Jest to pierwsze wystawienie teatralne sztuki Wyspiańskiego. Reżyserował i grał rolę Starego Wiarusa Ludwik Solski.
Obrazy:
Chochoły(1898 -1899),
Portret Kazimierza Lewandowskiego.
- Ukazuje się drukiem dramat Meleager. Na karcie tytułowej daty : Paryż 1894 - Kraków 1897.
1899 - Dramat Lelewel dedykowany dyrektorowi Pawlikowskiemu wystawiony 20 maja w teatrze krakowskim.
- W Przeglądzie Polskim i w osobnej odbitce ukazuje się tragedia Protesilas i Leodamia.
- W Życiu publikacja tragedii Klątwa; także osobna odbitka książkowa.
Obraz:
Portret Jerzego Żuławskiego.
1900 - Praca nad dramatem Noc Listopadowa (scena pożegnania Demeter z Korą).
- Pierwsze szkice witraży wawelskich.
- Dramat Legion.
- Publikacja rapsodu Kazimierz Wielki w dodatku do Czasu.
- Publikacja rapsodu Bolesław Śmiały w Krytyce.
- 18 września ślub z Teofilą Spytkówną, służącą u ciotki Stankiewiczowej.
- 20 listopada w Kościele Mariackim w Krakowie ślub Lucjana Rydla z Jadwigą Mikołajczykówną i weselne uroczystości w dworku Włodzimierza Tetmajera w Bronowicach.
Obraz:
Główka Helenki.
1901 - Praca nad Weselem.
- W lutym przeprowadzka z placu Mariackiego na ulicę Krowoderską.
- 16 marca premiera Wesela w teatrze krakowskim.
- Na przełomie kwietnia i maja ukazuje się w Drukarni Uniwersytetu Jagiellońskiego - nakładem własnym autora -Wesele.
- 31 października inscenizacja Dziadów Adama Mickiewicza w teatrze krakowskim.
- 10 listopada umiera Franciszek Wyspiański, ojciec artysty.
1902 - Praca nad Wyzwoleniem (3 akt).
Rapsody:
Piast,
Święty Stanisław,
Henryk Pobożny pod Legnicą,
fragment Wernyhory.
- Publikacja pierwszych fragmentów Nocy Listopadowej w czasopismach Krytyka i Czas.
- Wyspiański zostaje mianowany docentem na wydziale sztuki dekoracyjnej i kościelnej Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.
- Projekt witraża z przedstawieniem Bł. Salomei dla kościoła Franciszkanów w Krakowie.
- Praca nad witrażem Kazimierz Wielki dla katedry na Wawelu.
- Praca nad dramatami Wyzwolenie i Noc Listopadowa.
Obrazy:
Autoportret,
Portret żony,
Dziewczynka z dzbankiem.
1903 -10 stycznia ukazuje się w druku Wyzwolenie.
- 28 lutego premiera Wyzwolenia na scenie teatru krakowskiego z udziałem Stanisławy Wysockiej (Muza). Konrada grał Andrzej Mielewski.
- 25 kwietnia premiera dramatu Protesilas i Laodamia w teatrze krakowskim z udziałem Heleny Modrzejewskiej.
- 7 maja premiera Bolesława Śmiałego w teatrze krakowskim w inscenizacji Wyspiańskiego i w zaprojektowanych przez niego dekoracjach i kostiumach. Rolę Krasawicy odtwarzała Władysława Ordonówna.
- 25 czerwca ukazuje się w druku dramat Bolesław Śmiały.
- Stan zdrowia Wyspiańskiego pogarsza się;
- w lecie pobyt w Rymanowie.
- Praca nad dramatem Achilleis.
- Lektura Starego Testamentu.
- Krótki pobyt w Wenecji. Mieszka na Lido.
- W jesieni dalsze pogorszenie się stanu zdrowia.
- Praca nad dramatami Akropolis i Noc Listopadowa.
- 22 grudnia ukazuje się w druku dramat Achilleis.
Obraz:
Portret Władysławy Ordonówny w roli Krasawicy.
1904 - 26 stycznia premiera Legendy II w teatrze lwowskim.
- 29 marca ukazuje się w druku dramat Akropolis.
- 6 maja ukazuje się w druku dramat Legenda II.
- Prace przy dekoracji Domu Towarzystwa Lekarskiego przy ul. Reja w Krakowie -m. in. Balustrada z motywem liści kasztanowca w klatce schodowej.
- Urządzenie Świetlicy Towarzystwa Sztuki.
- Projekty mebli dla Tadeusza Żeleńskiego.
- W lecie krótki pobyt na kuracji w Bad-Hall w Górnej Austrii.
- Praca nad dramatem Weimar 1829 pisanym po niemiecku.
- Prace nad dramatem Skałka.
- Po opuszczeniu Wawelu przez austriackie władze wojskowe Wyspiański opracowuje wraz z architektem Władysławem Ekielskim plan zabudowy wzgórza wawelskiego, tzn. wawelską Akropolis. Projektowano tam m.in. odbudowanie zburzonych gotyckich kościołów i wzniesienie nowych gmachów, m.in. Polskiego Sejmu, Muzeum Narodowego, Akademii Umiejętności, Pałacu Biskupiego i Teatru Greckiego.
- Praca nad dramatem Powrót Odysa.
- Praca nad studium o Hamlecie.
Obrazy:
Autoportret z żoną,
Portret żony z synkiem.
Rysunki do Legendy,
Lalki Bolesławskie,
Śpiący Staś.
1905 - Zgłoszenie rezygnacji z docentury w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.
- W lutym Wyspiański spotyka się z Józefem Piłsudskim.
- W lutym Wyspiański zgłasza swoją kandydaturę w konkursie na dyrektora Krakowskiego Teatru Miejskiego, po czym - wskutek nieprzychylnego stanowiska Rady Miejskiej w kwestiach finansowych (kaucja) - wycofuje się. Dyrektorem zostaje Ludwik Solski.
- W marcu ukazuje się studium o Hamlecie dedykowane Autorom Polskim.
- Wyspiański zostaje radnym miejskim z listy Komitetu Demokratycznego Polskiego.
- Zakończenie prac nad dekoracją Domu Towarzystwa Lekarskiego - witraż Apollo, balustrada z motywem liści kasztanowca.
- W lecie ponowna kuracja w Bad - Hall.
- Dalsze pogarszanie się stanu zdrowia. Podejrzenia o początek choroby umysłowej. Krótki pobyt w lecznicy dla nerwowo chorych doktora Żuławskiego.
Obrazy:
Krajobraz z Rudawą,
Macierzyństwo,
Portret Józefa Feldmana,
cykl pejzaży Widok na Kopiec Kościuszki.
1906 - Przekład piątego aktu dramatu Woltera Zaira opublikowany w dzienniku Nowa Reforma.
- Praca nad dramatem Skałka.
- Praca nad przekładem Cyda Corneille'a.
- Krakowska Akademia Umiejętności przyznaje Wyspiańskiemu nagrodę za cykl pejzaży z widokiem na Kopiec Kościuszki.
- W lipcu Wyspiański przenosi się do zakupionego przez siebie domu we wsi Węgrzce pod Krakowem.
- Przedstawienia Wesela w Łodzi i Warszawie (akt I i fragmenty aktu II).
- Na wystawie w Wiedniu pokaz projektu witraża Kazimierz Wielki.
- Wyspiański otrzymuje nominację na profesora Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.
1907 - Publikacja dramatu Zygmunt August w czasopismach Przegląd Powszechny i Krytyka.
- W marcu ukazują się w druku: dramat Powrót Odysa -nakładem autora -i przekład Cyda. Ukazuje się w druku -nakładem autora -tragedia Sędziowie.
- W lecie nieoczekiwana poprawa zdrowia stanu zdrowia. Wyspiański niszczy część swego dorobku artystycznego, m.in. Szkice rysunkowe do witraży wawelskich.
- Na niedługo przed śmiercią Wyspiańskiego - 26 października - premiera Cyda Corneille'a - Wyspiańskiego w teatrze krakowskim. W roli Infantki wystąpiła Irena Solska.
- 28 listopada Stanisław Wyspiański umiera w prywatnej lecznicy prof. Maksymiliana Rutkowskiego w Krakowie, przy ul. Siemiradzkiego.
- Wystawienie trumny z ciałem Wyspiańskiego w krypcie kościoła Pijarów.
- 2 grudnia pogrzeb Stanisława Wyspiańskiego w Kościele Mariackim i złożenie trumny w Krypcie Zasłużonych na Skałce.
- 8 grudnia, w numerze 21 Literatury i Sztuki, poświęconym pamięci Wyspiańskiego, Henryk Opieński publikuje po raz pierwszy tekst Daniela opatrując go uwagą: Nieznany utwór Wyspiańskiego.